Risico's

Op basis van een periodieke risico-inventarisatie krijgen we inzicht in de aard en omvang van het risicoprofiel. Wij definiëren een risico als: de kans op een niet te voorspellen gebeurtenis dat een effect (nadelig of positief) kan hebben op de organisatie, de doelen die zijn gesteld of de financiële (meerjaren)positie van de gemeente Dordrecht. Risico’s met financiële effecten worden meegenomen bij de bepaling van de benodigde weerstandscapaciteit en bepalen daarbij mede de omvang van de ratio van het weerstandsvermogen.

Ter voorbereiding op de Begroting 2018 actualiseren we het laatst vastgestelde risicoprofiel, te weten dat van de Jaarstukken 2016 dat in april 2016 is opgesteld. Hiertoe doorlopen de sectoren en bedrijven hun huidige risicoprofiel, worden de risico’s voorzien van een eigenaar, worden de beheersmaatregelen doorgenomen en vindt bespreking ervan plaats binnen de managementteams.
Bewustwording van risico’s is een belangrijke stap in het beheersen van risico’s. Daarom is het van belang regelmatig stil te staan bij de risico’s die het bereiken van de doelstellingen in de weg staan en het gesprek hierover te organiseren.

De risico’s zijn geïnventariseerd met de volgende uitgangspunten:

risico’s met een structureel gevolg worden opgenomen met een impact van maximaal 3 keer het jaarlijkse gevolg. Wij gaan ervan uit dat er in een termijn van circa 3 jaar een structurele voorziening in de begroting is gevonden voor structurele risico’s.
de gemeente Dordrecht maakt onderscheid in risico’s voor de Stad en risico’s bij het Grondbedrijf (grondexploitatieprojecten). Alhoewel voor beide entiteiten een eigen risicoprofiel en weerstandsratio kan worden bepaald, gaat het uiteindelijk om de gezamenlijke weerstandsratio voor de gemeente als geheel.
de risico’s van de Grote Projecten zijn in de Naris-database opgenomen en worden verder verantwoord op de projectbladen.

In onderstaand uitklapbaar overzicht zijn de grootste risico’s van de gemeente Dordrecht (exclusief Grondbedrijf) ten tijde van het opstellen van de Begroting 2018 weergegeven. Deze volgt op het laatste overzicht uit de Jaarstukken 2016.

In het risicoprofiel is slechts een gering aantal veranderingen doorgevoerd ten opzichte van de lijst bij de Jaarstukken 2016. De financiële omvang van de risico's van 'Nieuwe Dordtse Biesbosch' en 'extra schade aan wegen' zijn iets neerwaarts bijgesteld.

Verder zijn de risicoteksten van alle risico's uit de lijst nagelopen op actualiteit en hierdoor soms (in beperkte mate) herzien.

De grote risico's van het Grondbedrijf worden gevormd door de algemene risico's als gevolg van schommelingen in de economische groeiverwachting en risico's als gevolg van de kans op lagere grondopbrengsten en renteverliezen door vertraging. Deze worden niet hier maar in de paragraaf Grondbeleid nader toegelicht.

Het hierna volgende overzicht geeft een nadere uitleg van de risicogebeurtenissen en de beheersing ervan.

Inkomensondersteuning Sociale Dienst Drechtsteden (SDD)

De extra gemeentelijke bijdrage aan de SDD die in 2016 noodzakelijk was, zal voor 2017 en 2018 naar verwachting verder toenemen. Hoewel de stijging van de klantaantallen bijstand enigszins lijkt te stabiliseren, blijft het macrobudget van het Rijk fors achter op de ontwikkeling van de aantallen, en gaan de Drechtsteden als gevolg van een nieuw verdeelmodel er extra op achteruit. Bij de ontwikkeling van het tekort zijn er een aantal onzekerheden en afhankelijkheden die van invloed kunnen zijn, te weten:

de landelijke ontwikkeling van de aantallen uitkeringsgerechtigden in 2017 kan (opnieuw) resulteren in een aanpassing van het macrobudget 2017 en verder.
inzet op lobbyactiviteiten en participatie in onderzoeken naar de effecten van het nieuwe verdeelmodel kunnen leiden tot een aanpassing in het verdeelmodel.
ontwikkelingen in de taakstelling en daadwerkelijk gehuisveste statushouders.
nieuwe instroom vanuit de Participatiewet.

Beheersing
De SDD ontplooit activiteiten die bijstandsafhankelijkheid tegengaan, niet alleen door het beperken van de instroom maar ook door het bevorderen van uitstroom. Daarbij wordt gericht gekeken naar welke cliënten het snelst kunnen uitstromen. De SDD en de deelnemende gemeenten volgen de doelstellingen en de inspanningen die daarop worden verricht nauwgezet, evenals de ontwikkelingen met betrekking tot voornoemde onzekerheden.

Decentralisaties

Gemeenten zijn vanaf 2015 verantwoordelijk voor een groot aantal nieuwe taken op het gebied van Jeugdzorg, WMO en Participatie. Deze taken zijn met forse kortingen door het Rijk overgeheveld naar gemeenten. Ons uitgangspunt is dat we deze taken uitvoeren met de middelen die we van het Rijk ontvangen. De werkelijke kosten kunnen echter afwijken van de beschikbaar gestelde rijksmiddelen. Het algemene risicoprofiel voor de Jeugdzorg is onlangs geactualiseerd door de service-organisatie en wijkt niet veel af van eerdere profielen. Specifiek voor het jaar 2018 is het risicoprofiel voor de Jeugdzorg wel wat opgehoogd. Het risicoprofiel op de WMO is, als gevolg van eerdere overschotten, reeds bij de Jaarrekening 2015 naar beneden bijgesteld.

Beheersing
De verschillende regionale service-organisaties voorzien gemeenten periodiek van inhoudelijke en financiële voortgangsrapportages, waardoor uitputting van budgetten te volgen is. Bij dreigende overschrijdingen worden bestuurlijke keuzes voorgelegd, waarbij de wenselijkheid van bijvoorbeeld (het ontstaan van) wachtlijsten een afweging kan zijn.

Effect economische crisis op borgstellingen

De economische crisis leidt tot inkomstenproblemen voor instellingen, werkzaam op maatschappelijk gebied; daaronder begrepen sportverenigingen. Voor een aantal van die verenigingen/stichtingen staat de gemeente voor leningen borg of heeft deze zelf leningen verstrekt. In de toekomst kan de mogelijke BTW-vrijstelling voor sport een negatief effect hebben op de exploitatie van de verenigingen/stichtingen (zie risico BTW-regime sportaccommodaties). Ook de zorgsector staat door rijksbezuinigingen voortdurend onder druk. In het verleden zijn ook in deze sector borgstellingen verleend. Het is denkbaar dat op de gemeente Dordrecht een beroep wordt gedaan om hierin een rol te gaan vervullen. Voor het maximale risico is uitgegaan van ongeveer 1% van het totaal van de uitstaande rechtstreekse risicobedragen (dus exclusief achtervangconstructie voor woningbouwcorporaties).

Beheersing
Risicobeheersing concentreert zich op het voortraject, bij de afweging of we borg willen staan. We voeren daarbij zoveel mogelijk in een vroegtijdig stadium overleg met de betrokken partijen in kwestie. We volgen actief de financiële positie van de partijen waar we borg voor staan en zijn hierover met hen in gesprek. Specifiek voor de zorgsector geldt dat we de risico’s proberen over te dragen naar het Waarborgfonds voor de Zorg (WfZ). Dit kost echter de nodige tijd in verband met acceptatie bij zowel WfZ als het bestuur van de betrokken instelling zelf.

Westelijke Dordtse Oever (WDO)

Risico voor afwijkingen in kosten, opbrengsten, uitgeefbaar gebied, programma en looptijd.
Op 23 september 2014 heeft de raad met besluit 1260913 (zie RIS-dossier 1324138) ingestemd met de ontwikkeling van Dordtse Kil IV, de uitvoering van een achttal maatregelen binnen de Westelijke Dordtse Oever (WDO) en de bijbehorende risico's. De grondexploitaties DK IV en DK III Zuidwesthoek zijn ondergebracht bij het Grondbedrijf en daarmee ook de risico's. In het risicoprofiel voor de Stad worden alleen de WDO overall programma risico's, waaronder de hoofdinfra, meegenomen. Het gewogen risicoprofiel voor het WDO programma bedraagt € 1,2 miljoen.

Beheersing
De projectorganisatie “Westelijke Dordtse Oever” is er qua capaciteit en bemensing op ingericht om te kunnen sturen op planning, kwaliteit, financiën en risico’s. Twee keer per jaar worden de risico’s geïnventariseerd, geanalyseerd en geactualiseerd. Binnen diverse overlegvormen wordt bepaald welke actie op welk moment gewenst is en wordt via de stuurgroep afgestemd met de portefeuillehouder.

BTW-regime sportaccommodaties

Binnen de Drechtsteden is in alle gemeenten sinds 2002 het BTW-belaste regime ingevoerd voor sportaccommodaties en zijn voor het verleden aanmerkelijke BTW-bedragen teruggevorderd. De budgetten zijn thans merendeels exclusief BTW. Een uitspraak van het Europese Hof in 2013 maakt dat de Nederlandse wetgeving in de nabije toekomst mogelijk wordt aangepast. Als dat het geval is keren we terug naar de situatie van vóór 2002: BTW-heffing over sportdiensten is dan alleen belast als met die diensten winst wordt beoogd. Verwachting is dat een nieuwe regering dit punt onderdeel zal laten zijn van het nieuwe belastingplan.

Beheersing
Op dit moment zijn gemeenten in afwachting van besluitvorming door het Rijk. Gelet op de grote consequenties is besluitvorming al een keer uitgesteld en is de ‘lobby’ vanuit gemeenten/sportwereld intensief (geweest). Vanuit Dordrecht leveren wij hier input aan en volgen we de ontwikkelingen op de voet. Er is tevens contact met de fiscaal specialist van het Servicecentrum Drechtsteden (SCD).

Nieuwe Dordtse Biesbosch (NDB)

De kosten voor grondverwerving, inrichting en beheer van de Nieuwe Dordtse Biesbosch (NDB) worden gedekt door bijdragen/subsidies van Provincie Zuid-Holland, Waterschap Hollandse Delta en een deel uit gemeentelijke middelen (conform wijzigingsovereenkomst in RIS-dossier 969072). De natuurexploitatie is in maart 2017 geactualiseerd tot een sluitende raming. Binnen deze raming zijn nog een beperkt aantal risico's aanwezig, welke deels vanuit een aantal stelposten binnen het project kunnen worden opgevangen. Voor het resterende deel is een risico ten laste van het weerstandvermogen van de Stad opgenomen.

In mei 2017 is de geactualiseerde natuurexploitatie inclusief het risicoprofiel voor het project NDB via een raadsinformatiebrief aan de raad voorgelegd.

Beheersing
Op basis van de bestekvoorbereiding/aanbesteding van Elzen Noord en het Dagrecreatieterrein verwachten we het resterende rest-risico voor de Stad geheel te kunnen reduceren.

Belthurepark

De gemeente heeft op 15 november 2016 besloten project Belthurepark te beëindigen en heeft daarbij een voorbereidingsbesluit genomen, dat op 19 november 2016 in werking is getreden. Met het voorbereidingsbesluit worden aanvragen voor omgevingsvergunning met activiteit bouwen, die passen in het geldende bestemmingsplan, aangehouden. Binnen een jaar zal een nieuw bestemmingsplan als ontwerp ter inzage worden gelegd. Het nieuwe bestemmingsplan zal geen woningbouwtitels meer kennen. Het voorbereidingsbesluit en het nieuwe bestemmingsplan hebben consequenties voor het risicoprofiel en weerstandsvermogen van de gemeente.

Beheersing
Beoordelen van de risico`s en treffen van juridische maatregelen.

Extra schade aan wegen

Door de verouderde staat van het wegennet in Dordrecht is er een verhoogde kans op vorstschade bij asfaltwegen. Vorstschade ontstaat doordat water in scheuren in het asfalt dringt. Het water zet uit bij bevriezing waardoor het asfalt afbrokkelt en er gaten ontstaan. Hoe ouder het asfalt, hoe groter de kans op scheurvorming en dus vorstschade. De financiële omvang van vorstschade kan in een langdurige winter oplopen tot een miljoen euro of hoger. Dit soort bedragen is niet op te vangen binnen de reguliere budgetten.

Beheersing
Bij scheurvorming worden preventieve maatregelen getroffen zoals het aanbrengen van slijtlagen en het vullen van scheuren met bitumineuze middelen. Deze maatregelen hebben als effect dat er geen water meer in de scheuren kan dringen. Desondanks is het niet mogelijk overal tijdig maatregelen te treffen gezien de snelle vorming van scheuren en de omvang van het wegennet. Als vorstschade ontstaat worden snel correctieve maatregelen genomen in de vorm van lokaal asfaltherstel zodat de omvang van de schade niet groeit.

Paragrafen

Weerstandsvermogen en risicobeheersing